Συνέντευξη με την Ελένη Χριστοφοράτου – Τα βότανα στη ζωή μας

Αγαπητοί φίλοι του News and Life,

Σημερινή μας καλεσμένη είναι η κ. Ελένη Χριστοφοράτου από το πανέμορφο νησί της Κέρκυρας, που θα μας μιλήσει για τον ιδιαίτερο και ξεχωριστό κόσμο των βοτάνων, με τον οποίο ασχολείται τα τελευταία χρόνια. 

 

Κυρία Χριστοφοράτου,

Ποιο ήταν το αρχικό έναυσμα για την ενασχόλησή σας με τα βότανα;

Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα ποτέ φανταστεί την ενασχόλησή μου με τα βότανα πριν αυτά έρθουν στη ζωή μου. Μεγάλωσα στην Αθήνα και δεν προέρχομαι από οικογένεια που κάποιος είχε οποιαδήποτε γνώση ή ενασχόληση με το αντικείμενο αυτό.

Τα βότανα μπήκαν στη ζωή μου ξαφνικά και μερικές φορές έχω την εντύπωση ότι ήταν αυτά που ήρθαν και με βρήκαν και εγώ απλώς συναίνεσα να ακολουθήσω το μονοπάτι που μου έδειξαν.

Θυμάμαι ότι όταν έχασα τη δουλειά μου στις αρχές της οικονομικής κρίσης, αποφάσισα να δουλέψω εθελοντικά για την Ορνιθολογική Εταιρεία, προκειμένου να έχω κάτι να ασχοληθώ και να μην σκέφτομαι συνεχώς τα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί.

Στις ατελείωτες ώρες που περνούσα μόνη μου στη φύση για να καταγράψω τα πουλιά και τον βιότοπό τους, η ματιά μου άρχισε να πέφτει πάνω στα φυτά.

Στην αρχή μού φαινόταν αδύνατο να μάθω να τα αναγνωρίζω, παρόλο που στεκόντουσαν ακίνητα και μου έδιναν όλο τον χρόνο που χρειαζόμουν για να τα παρατηρώ.

Αντίθετα τα πουλιά, που με πολύ ευκολία έμαθα μόνη μου να τα ξεχωρίζω μεταξύ τους, κινούνται διαρκώς και σπάνια τα βλέπεις καθαρά χωρίς δυνατά κιάλια ή τηλεσκόπιο.

Κι όμως, δυσκολεύτηκα πολύ να μάθω τα φυτά, τα οποία μου φαίνονταν όλα ίδια, ένα μεγάλο πράσινο χαλί. Ίσως αυτό ήταν που πυροδότησε και το ενδιαφέρον μου. Η προσπάθεια να ανακαλύψω τρόπους να διερευνήσω αυτό το καινούριο γνωστικό πεδίο που ανοίχτηκε ξαφνικά μπροστά μου και που αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μας, αλλά συχνά διαφεύγει της προσοχής μας.

Στη συνέχεια πάλι εθελοντικά ανέλαβα να φτιάξω μαζί με τα παιδιά του σχολείου του χωριού που μένω στην Κέρκυρα έναν σχολικό κήπο.

Σκεφτήκαμε ότι τα μεσογειακά αρωματικά φυτά και πολλά βότανα είναι η καλύτερη επιλογή για έναν τέτοιο κήπο, ώστε τα φυτά να είναι ανθεκτικά και ταυτόχρονα ο κήπος να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εκπαιδευτικό εργαλείο σε πολλαπλά μαθήματα.

Τότε ήρθα σε επαφή με μια βοτανοθεραπεύτρια στη Λευκάδα προκειμένου να με βοηθήσει να επιλέξω τα βότανα του κήπου. Έκτοτε, δεν έπαψα να ασχολούμαι με το αντικείμενο αυτό.

Στην αρχή προσπαθώντας να αναγνωρίσω τα φυτά στη φύση και να μάθω να τα συλλέγω και να τα επεξεργάζομαι, για να φτιάξω απλές παρασκευές που παραδοσιακά υπήρχαν κάποτε σε όλα τα σπίτια και στη συνέχεια, σπουδάζοντας το αντικείμενο όλο και περισσότερο σε βάθος μέχρι το πτυχίο και το μεταπτυχιακό μου στην Κλινική Βοτανοθεραπεία στη σχολή του David Winston, ενός από τους πιο σημαντικούς βοτανοθεραπευτές της εποχής μας στον δυτικό κόσμο.

Θεωρείτε πως τα βότανα είναι ικανά να συμβάλουν στη θεραπεία ασθενειών και μέχρι ποιου σημείου;

Τα βότανα έχουν αποδείξει την θεραπευτική τους αξία μέσα στους αιώνες που προηγήθηκαν της ανάπτυξης της σύγχρονης δυτικής ιατρικής. Κατά την γνώμη μου, δεν θα ήταν δυνατόν σε έναν διπολικό κόσμο σαν αυτό μέσα στον οποίο ζούμε, να μην υπάρχει για κάθε ασθένεια και η φυσική θεραπεία της. Ο κόσμος είναι φτιαγμένος ώστε να αυτορυθμίζεται και να μπορεί να λειτουργεί χωρίς την παρουσία και την παρέμβαση του ανθρώπου, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό να το αποδεχτούμε μερικές φορές. Εξάλλου, πολλά ζώα χρησιμοποιούν θεραπευτικά τα βότανα και πολλές φορές, οι άνθρωποι έμαθαν την θεραπευτική χρήση των βοτάνων παρακολουθώντας τα ζώα. Οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων είναι μέρος μίας ευρύτερης κοσμικής διεργασίας, της οποίας ο άνθρωπος αποτελεί ένα μέρος μόνο.

Η σημαντική ερώτηση δεν είναι για μένα αν τα βότανα είναι ικανά να θεραπεύσουν κάθε ασθένεια, αλλά σε ποιο βαθμό οι άνθρωποι έχουμε τη γνώση να αξιοποιήσουμε τα βότανα θεραπευτικά. Για μένα, όταν τα βότανα δεν είναι αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση μίας κατάστασης είναι η στιγμή να αναρωτηθώ τι πρέπει ακόμα να μάθω ώστε να διαμεσολαβώ με ορθότερο τρόπο ανάμεσα στα βότανα που έχουν τη δυνατότητα να θεραπεύουν και την ανισορροπία που έχει δημιουργηθεί.

Η γνώση αυτή αναπτύσσεται διαρκώς, καθώς όλα αλλάζουν και εξελίσσονται και είναι αδύνατο για έναν άνθρωπο ή ένα σύστημα βοτανοθεραπείας να την ανακαλύψει ολόκληρη. Τουλάχιστον, δεν έχει καταστεί δυνατό στον χωροχρόνο που εμείς γνωρίζουμε και κατανοούμε. Ίσως έχει συμβεί ή ίσως συμβεί όταν ο άνθρωπος ήταν ή θα είναι σε θέση να επικοινωνεί με τα ίδια τα φυτά σε ένα άλλο επίπεδο επικοινωνίας από αυτό στο οποίο λειτουργεί ο νους του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου.

Ποιο βότανο θα ξεχωρίζατε ως ιδιαίτερα ευεργετικό;

Η έμφαση στην βοτανοθεραπεία δεν δίνεται στις δραστικές ουσίες και στις θεραπευτικές ιδιότητες κάθε ξεχωριστού βοτάνου, αλλά στο ταίριασμα της ιδιοσυγκρασίας και των ιδιοτήτων του βοτάνου με την ιδιοσυγκρασία, την προσωπικότητα και την ιστορία ζωής του συγκεκριμένου ανθρώπου που το χρειάζεται, καθώς και με την ιδιοσυγκρασία και τον τρόπο έκφρασης των συμπτωμάτων της ανισορροπίας που έχει δημιουργηθεί τη δεδομένη στιγμή.

Δεν υπάρχουν, λοιπόν, βότανα που ξεχωρίζουν γενικά για τις ιδιότητες ή τα συστατικά τους. Υπάρχει το κατάλληλο βότανο για τον κατάλληλο άνθρωπο στη δεδομένη κατάσταση και χρονική στιγμή. Το οποίο συνήθως δεν είναι ένα, αλλά ένας συνδυασμός βοτάνων, όπου η δυναμική του συνδυασμού αυτού (φόρμουλα) αυξάνεται ή μειώνεται αναλόγως των επιλογών μας που θα καθορίσουν την συνέργεια μεταξύ των βοτάνων που θα επιλέξουμε. Η ιδανική συνέργεια ή μία καλή επιλογή ως προς την αλληλεπίδραση των βοτάνων μεταξύ τους δυναμοποιεί τις δυνατότητες της φόρμουλας, οι οποίες δεν αποτελούν το απλό άθροισμα των επιμέρους ιδιοτήτων, αλλά κάτι πολύ μεγαλύτερο και πολύ πολυπλοκότερο από αυτό.

Η ένταξη των βοτάνων στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου, επιφέρει και μια γενικότερη αλλαγή στον τρόπο ζωής του;

Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι το μεγαλύτερο δώρο που μου έχουν προσφέρει τα βότανα από όταν τα έβαλα στη ζωή μου δεν είναι οι δραστικές τους ουσίες, αλλά ο χρόνος που περνώ μαζί τους και τα βιώματα που έχω αποκτήσει κατά την διεργασία αυτή. Τα φυτά άλλαξαν τον τρόπο που σκέφτομαι, τον τρόπο που αντιμετωπίζω όσα μου συμβαίνουν, τον τρόπο που ζω καθημερινά. Η αληθινή θεραπεία σχετίζεται στενά με την αλλαγή τρόπου σκέψης και συνηθειών στην καθημερινότητά μας και μόνο αν δεχτούμε να μάθουμε από τα φυτά έναν άλλο τρόπο ζωής, μπορούμε να μιλήσουμε για αληθινή θεραπεία και όχι μία απλή καταπράυνση των όποιων συμπτωμάτων, συνήθως για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Οι αλλαγές που θα φέρουν τα φυτά στη ζωή μας διαφέρουν φυσικά, από άτομο σε άτομο. Στη δική μου ζωή έφεραν περισσότερη ηρεμία και χαρά, λιγότερο φόβο και άγχος και μία βαθιά ανάπτυξη των δυνατοτήτων μου σε όλα τα επίπεδα, φέρνοντάς με λίγο πιο κοντά σε αυτό που θέλω βαθιά μέσα μου να είμαι. Ο χρόνος με τα φυτά μάς απομακρύνει από τη φασαρία και την πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας και μας βοηθάει να μάθουμε να ακούμε και να ακολουθούμε τη φωνή μέσα μας.

Καθώς ζούμε τη δύσκολη εποχή της πανδημίας, ποια βότανα θα προτείνατε για ενίσχυση του ανοσοποιητικού;

Όταν μιλάμε για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους τα βότανα μπορούν να το επηρεάσουν.

Η γενική και προληπτική ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος γίνεται με βότανα που ανήκουν σε μία κατηγορία που στα αγγλικά ονομάζεται “Immune Amphoterics” και στα ελληνικά θα μπορούσαμε να τα πούμε “Ανοσορυθμιστικά”. Στην κατηγορία αυτή λάμπουν τα θεραπευτικά μανιτάρια, όπως το Γανόδερμα, η Γριφίσκη, η Λεντινούλα, ο Τραμέτης, το Τσάγκα, και ο Κορδιοκέφαλος. Τα μανιτάρια αυτά είναι ασφαλή για πολύχρονη χρήση από όλους. Η λήψη ιστορικού, βέβαια, βοηθάει στο να γίνει η καταλληλότερη επιλογή για κάθε συγκεκριμένο άτομο με βάση και τις υπόλοιπες ιδιότητές τους.

Τα θεραπευτικά μανιτάρια αποδίδουν το μέγιστο των δραστικών ουσιών τους με πολύωρο βράσιμο (3-4 ώρες) σε χαμηλή φωτιά και όταν τα παίρνουμε καθημερινά για μεγάλα χρονικά διαστήματα ή και συνέχεια. Σε οποιαδήποτε άλλη μορφή τα χρησιμοποιήσουμε (κάψουλες ή βάμμα) θα πρέπει το προϊόν να έχει σαν βάση του την πολύωρη εκχύλιση σε νερό και την περαιτέρω επεξεργασία του εκχυλίσματος που προκύπτει για να είναι αποτελεσματικό για θεραπευτική χρήση.

Ένα άλλο βότανο ρύθμισης του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να λειτουργεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, είναι η ρίζα του φυτού Αστράγαλος. Η ρίζα αυτή συνδυάζεται με τα θεραπευτικά μανιτάρια, γιατί χρειάζεται και αυτή πολύωρο βράσιμο σε σιγανή φωτιά. Έτσι, αν έχουμε τον χρόνο, τη διάθεση και την υπομονή μπορούμε να φτιάχνουμε καθημερινά ένα αφέψημα με τα αποξηραμένα μανιτάρια της επιλογής μας, ρίζα Αστράγαλου και ειδικά τον χειμώνα, διάφορα θερμαντικά βότανα όπως η πιπερόριζα, ο κουρκουμάς, η κανέλα, ο αστεροειδής γλυκάνισος και άλλα μπαχαρικά της αρεσκείας μας.

Το εκχύλισμα αυτό συντηρείται για 24 ώρες στο ψυγείο. Αν θέλουμε να το συντηρήσουμε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, γεμίζουμε παγοθήκες με το κρύο αφέψημα και τις τοποθετούμε στην κατάψυξη. Όταν θέλουμε να πιούμε, βγάζουμε όσα παγάκια χρειαζόμαστε και τα ζεσταίνουμε να λιώσουν.

Ένα άλλο φυτό που χρησιμοποιείται παραδοσιακά σε όλη την Ευρώπη για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού, ειδικά από το φθινόπωρο και μέχρι το τέλος της άνοιξης, είναι το Σαμπούκο.

Το Σαμπούκο είναι ένα θαμνόδεντρο, το οποίο φύεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας, συνήθως σε περιοχές με νερό ή πολύ υγρασία.

Οι καρποί του έχουν επιπλέον ισχυρές αντιικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Μαζεύουμε τους καρπούς όταν ωριμάσουν καλά και αποκτήσουν σκούρο μωβ χρώμα, συνήθως στο τέλος του καλοκαιριού. Μπορούμε να τους κάνουμε σιρόπι, βάμμα ή να τους αποξηράνουμε για τσάι.

Το σιρόπι Σαμπούκου παρασκευάζεται με μέλι και συντηρείται στο ψυγείο. Παίρνουμε μία ή δύο κουταλιές την ημέρα από το φθινόπωρο και για όσο νιώθουμε ότι το χρειαζόμαστε. Συνήθως, κρατάω και μία ποσότητα καρπών για δύο τρεις μήνες στην κατάψυξη, ώστε να μπορώ να παρασκευάσω επιπλέον σιρόπι μέσα στη χρονιά, αναλόγως των αναγκών.

Μπορούμε να εντάξουμε το σιρόπι αυτό στη διατροφή μας καταναλώνοντάς το επάνω σε γιαούρτι, δημητριακά, τηγανίτες ή ό,τι άλλο σκεφτούμε αναλόγως των μαγειρικών ικανοτήτων μας.

Οι καρποί του Σαμπούκου δεν καταναλώνονται ποτέ ωμοί, γιατί μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικές διαταραχές.

Ποια εμπειρία αποκομίσατε παρακολουθώντας το μεταπτυχιακό στη σχολή David Winston’s Center for Herbal Studies;

Ο David Winston είναι ένας από τους πιο καλά εκπαιδευμένους και έμπειρους κλινικούς βοτανοθεραπευτές του δυτικού κόσμου.

Η εγγραφή στη σχολή του γίνεται με προϋποθέσεις και συνήθως απευθύνεται σε ανθρώπους που έχουν ήδη ένα πτυχίο στην Βοτανοθεραπεία και αποδεδειγμένες γνώσεις Ανατομίας και Φυσιολογίας. Ένα μεγάλο ποσοστό των φοιτητών προέρχονται από ιατρικά επαγγέλματα και εκπαιδεύονται ώστε να μπορέσουν να συνδυάσουν την χρήση των βοτάνων με την κλασσική ιατρική που ασκούν.

Η εκπαίδευση στη σχολή είναι απαιτητική και υπάρχουν πολλές προϋποθέσεις για να πάρεις το πτυχίο, το οποίο δεν είναι σε καμία περίπτωση, δεδομένο.

Εκπαιδευόμαστε σε όλα όσα χρειάζεται να ξέρει κανείς για να ασκήσει την Κλινική Βοτανοθεραπεία και να είναι σε θέση να αντιμετωπίζει τον κάθε ασθενή ολιστικά και ταυτόχρονα, εξατομικευμένα.

Κατά την διάρκεια των βασικών σπουδών εκπαιδευόμαστε στο σύστημα που ο David Winston έμαθε από τον δάσκαλο του William LeSassier και εξέλιξε ο ίδιος μέσα από την πολύχρονη εμπειρία του, για την παρασκευή μία εξατομικευμένης φόρμουλας βοτάνων για κάθε ξεχωριστό ασθενή.

Η γνώση παρασκευής μίας εξατομικευμένης φόρμουλας είναι ένας συνδυασμός τέχνης και επιστήμης και απαιτούνται πολύχρονες σπουδές και κλινική εμπειρία για να μπορέσει κάποιος να κατακτήσει επαρκώς το αντικείμενο αυτό.

Κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού εξασκηθήκαμε στην δυνατότητά μας να παίρνουμε ιστορικά, να φτιάχνουμε εξατομικευμένες φόρμουλες και ολοκληρωμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα με προτάσεις για αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής, που αποτελούν τη βάση για να μπορέσουν να κρατήσουν τα αποτελέσματα μίας θεραπείας στον χρόνο.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι τα παραδοσιακά γιατροσόφια που καταγράφονται στις διάφορες κοινότητες  αφορούν κυρίως, τη χρήση των βοτάνων για την αντιμετώπιση εκτάκτων και αιφνίδιων περιστατικών, όπως οι γρίπες και τα κρυολογήματα, τα στραμπουλήγματα, τα εγκαύματα κλπ. Αφορούν στην πραγματικότητα την προσφορά πρώτων βοηθειών με βότανα, μία γνώση που ήταν απολύτως απαραίτητη για να επιβιώσουν οι άνθρωποι σε εποχές που η πρόσβαση σε οργανωμένο σύστημα υγείας ήταν από πολύ δύσκολη έως αδύνατη.

Τόσο στις παραδοσιακές κοινωνίες όσο και στη σύγχρονη δυτική κοινωνία, η αντιμετώπιση χρόνιων νοσημάτων γινόταν μόνο από ανθρώπους οι οποίοι είχαν πολύχρονη εκπαίδευση στο αντικείμενο αυτό.

Η Βοτανοθεραπεία, λοιπόν, έχει δύο σκέλη. Ένα κομμάτι γνώσης το οποίο μπορούν εύκολα να διδαχθούν όλοι και να χρησιμοποιήσουν τη γνώση αυτή προληπτικά ή στην παροχή πρώτων βοηθειών για αρκετά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο μέσος άνθρωπος στην καθημερινότητά του. Και ένα άλλο κομμάτι γνώσης, το οποίο χρειάζεται πολύχρονες σπουδές και πρακτική άσκηση στο αντικείμενο για να μπορέσει κάποιος να το κατακτήσει επαρκώς. Αυτή είναι η γνώση στην οποία εκπαιδεύτηκα με τις σπουδές μου στην Κλινική Βοτανοθεραπεία, τόσο στο προπτυχιακό, όσο και στο μεταπτυχιακό.

Αυτό που είναι όμως σημαντικό να κατανοήσουμε είναι ότι όταν χρησιμοποιούμε τα βότανα πρέπει να είμαστε σε μία διαρκή εγρήγορση για το μέχρι πού φτάνουν οι γνώσεις και οι δυνατότητές μας και πότε είναι η στιγμή να ζητήσουμε τη γνώμη του ειδικού. Άλλες φορές, ο κατάλληλος ειδικός μπορεί να είναι ένας κλινικός βοτανοθεραπευτής και άλλες φορές, ο κατάλληλος ειδικός είναι ο ιδιώτης γιατρός ή το νοσοκομείο. Πιστεύω ότι με τη σωστή ενημέρωση όλοι έχουν την δυνατότητα αυτής της διάκρισης, η οποία εμπίπτει στις ανθρώπινες ελευθερίες και πρέπει να είναι κατά τη γνώμη μου αδιαπραγμάτευτη.

Τι θα συμβουλεύατε κάποιον που θα ήθελε να ασχοληθεί με τα βότανα σε επαγγελματικό επίπεδο;

Το πιο σημαντικό από όλα είναι οι σωστές σπουδές. Χρειάζεται πολύ καλή έρευνα για να αποφασίσει κανείς πού θα εκπαιδευτεί και είναι πολύ σημαντικό, η εκπαίδευση να περιλαμβάνει πρακτική άσκηση. Αν κάποιος έχει σωστές βάσεις, θα βρει τον τρόπο άσκησης ενός τέτοιου επαγγέλματος, το οποίο έχει πολλά προβλήματα αφού το νομοθετικό πλαίσιο, ειδικά της χώρας μας, δεν αναγνωρίζει την ύπαρξη της Κλινικής Βοτανοθεραπείας, ούτε καθορίζει το πλαίσιο άσκησής της. Κάτι το οποίο κατά την γνώμη μου δεν μπορεί να συμβεί χωρίς τη συνδρομή των ίδιων των Κλινικών Βοτανοθεραπευτών προκειμένου να γίνει σε σωστή βάση, όπως έχει συμβεί κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σας ευχαριστούμε θερμά για τον χρόνο σας και σας ευχόμαστε καλή και δημιουργική συνέχεια σε όσα κάνετε.